آداب دعا کردن و شرایط استجابت دعا

براى دعا کردن و باریافتن به محضر دوست، و بهره مندى بیشتر از فیض و رحمت الهى، آدابى ذکر شده است، که یقیناً براى استجابت دعا، مؤثّر خواهد بود. در این جا به اهمّ آنها (با استفاده از روایات) اشاره مى شود.

 

الف) معرفت الهى

 

دعاکننده باید خدا را به درستى بشناسد و به مالکیّت، قدرت، عظمت، توانایى، علم و آگاهى و کرم و لطف خداوند ایمان داشته باشد.

 

ب) حسن ظنّ به خد

 

در روایات آمده است که هنگام دعا، به خداوند و اجابت دعا توسّط او، اطمینان داشته باشید و باور شما این باشد که خداوند، دعایتان را به اجابت مى رساند.(1) (و اگر طبق مصالحى به اجابت نرسد بهتر از آن را به شما خواهد داد).

 

ج) دعا همراه با احساس نیاز

 

دعا باید، همراه با احساس نیاز شدید و درماندگى باشد به گونه اى که انسان باور کند، جز خداوند پناهگاهى ندارد.(2)

 

د) دعا همراه با توجه تامّ

 

به هنگام دعا، باید همه توجّه و حواسّ دعاکننده به جانب حق باشد و قلبش را از هرچه غیر خداست تهى سازد.(3)

 

هـ) دعا همراه با خضوع و دل شکستگى

 

دعاکننده باید با نهایت خضوع، رقّت قلب و فروتنى به درگاه خدا روى آورد(4); در این هنگام دستانش را به سمت آسمان (به علامت تسلیم و تعظیم) بلند مى کند(5) و با چشمان اشکبار و قلبى ترسان، حاجت مى طلبد.(6)

 

و) دعا همراه با استغفار و صلوات

 

در ابتداى دعا، حمد الهى، ثناى پروردگار، استغفار و توبه و صلوات بر محمّد و آلش براى استجابت دعا بسیار مؤثّر است.(7)

 

ز) اصرار و پافشارى در دع

 

اصرار و پافشارى در دعا، مورد سفارش معصومین(علیهم السلام) است;(8) دعاکننده نباید ناامید شود، و از دعا کردن دست بردارد.

 

علاوه بر نکات فوق، به یقین، دعا در برخى از زمان ها، مثل شب و روز جمعه، دعا در نیمه هاى شب و سحرگاهان، مخصوصاً ماه مبارک رمضان، شب هاى قدر و مانند آن و همچنین در برخى از مکان ها، مانند مسجدالحرام، مسجد پیغمبراکرم(صلى الله علیه وآله)، مشاهد مشرّفه و مانند آن، تأثیر بسزایى دارد.(9)

 

این بخش را با سخنى از عارف کامل، عالم ربّانى و مرد میدان علم و عمل، مرحوم «سیّدبن طاووس» به پایان مى بریم; ایشان مى گوید: «هرگاه از خداوند حاجتى مى طلبى، حال تو در برابر او ـ لااقلّ ـ مانند عرض نیاز، به نزد فرمانروایان دنیا باشد. همان گونه که براى جلب نظر آنان، از هیچ کوششى دریغ نمىورزى و به هر طریق ممکن، خشنودى آنان را تحصیل مى کنى، باید در برابر خداوند و به هنگام خواستن حاجتى از او نیز، در تحصیل رضایتش کوشش فراوان نمایى! مبادا که توجّه ات به خداوند، از اقبال و توجّه ات به قدرتمندان دنیا کمتر باشد! اگر چنین باشى و منزلت خدا، در نزد تو، از منزلت آنها کمتر باشد ـ در حالى که همه آنها مملوک و بندگان خدایند ـ به یقین خداوند بزرگ را کوچک شمرده اى و عظمت و جلالش را به حساب نیاورده اى!.

 

دیگر آن که: نماز و روزه اى که براى طلب حاجت به جا مى آورى، هرگز از روى امتحان و آزمایش خداوند نباشد! زیرا انسان کسى را مى آزماید که نسبت به او بدگمان باشد و خداوند از کسانى که در حقّ او گمان بد دارند، مذمّت کرده و فرموده: «(أَلظَّانِّینَ بِاللهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَیْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ); آنان که به خداوند، گمان بد مى برند، حوادث ناگوار به آنان مى رسد».(10) بلکه باید به خداوند کمال اعتماد و اطمینان را داشته باشى و به وعده هاى او امیدوارتر از وعده یک انسانِ توانگرِ سخاوتمند باشى!

 

سزاوار است به هنگام نماز و یا روزه حاجت، نخست حاجت هاى دینى را به ترتیب اهمیّت در نظر بگیرى و البتّه مهمترین خواسته ها، حاجت آن مولایى است که تو در پناه هدایت و حمایت او به سر مى برى! یعنى نخست باید براى حاجت هاى امام زمان (عجّل الله تعالى فرجه الشریف) دعا کنى وآنگاه حاجت هاى دینى خود را بخواهى و در نهایت، حاجت و نیاز دنیوى خود را که در دل دارى با خداى خویش مطرح نمایى...».(11)

 

 

1. کافى، جلد 2، صفحه 473، حدیث 1.

2. وسائل الشیعه، جلد 4، صفحه 1174، حدیث 1.

3. کافى، جلد 2، صفحه 473، حدیث 2.

4. همان مدرک، صفحه 481، حدیث 6.

5. همان مدرک، صفحه 479 و 480، حدیث 1 و 2.

6. وسائل الشیعه، جلد 4، صفحه 1120، حدیث 1.

7. همان مدرک، صفحه 1126 و 1127 و 1135.

8. بحارالانوار، جلد 90، صفحه 300 و 374

9. براى آگاهى بیشتر از روایات، به بحارالانوار، جلد 90، صفحه 348، حدیث 15 و صفحه 351، حدیث 16 مراجعه فرمایید.

10. سوره فتح، آیه 6.

11. جمال الاسبوع، صفحه 326 (با تلخیص).